Barszcz Sosnowskiego

Barszcz Sosnowskiego
Systematyka[1]
Domena:	eukarionty
Królestwo:	rośliny
Klad:	rośliny naczyniowe
Klad:	rośliny nasienne
Klasa:	okrytonasienne
Klad:	klad astrowych
Rząd:	selerowce
Rodzina:	selerowate
Rodzaj:	barszcz
Gatunek:	barszcz Sosnowskiego
Nazwa systematyczna
Heracleum sosnovskyi Manden. Zametki Sist. Geogr. Rast. 12:17. 1944[2]
Systematyka w Wikispecies
Zdjęcia i grafiki w Commons

Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi Manden.) – gatunek rośliny zielnej należący do rodziny selerowatych (Apiaceae). Pochodzi z rejonu Kaukazu, ale został rozprzestrzeniony na rozległych obszarach Europy środkowej i wschodniej, gdzie stał się rośliną inwazyjną. Od lat 50. do 70. XX wieku rozpowszechniany był w różnych krajach bloku wschodniego jako roślina pastewna. Uprawy były następnie porzucone z powodu problemów z uprawą i zbiorem, głównie ze względu na zagrożenie dla zdrowia. W krótkim czasie roślina zaczęła rozprzestrzeniać się z miejsc dawnych upraw. Gatunek jest bardzo kłopotliwy, ponieważ – podobnie jak w przypadku szeregu innych gatunków z rodzaju barszcz – sok ze świeżych roślin wywołuje zmiany skórne, w tym przypadku jednak szczególnie silne. Poza tym gatunek ten bardzo skutecznie i szybko się rozprzestrzenia, będąc przy tym niezwykle trudnym do zwalczenia, powoduje degradację środowiska przyrodniczego i ogranicza dostępność terenu.

Spis treści [ukryj] 1 Rozmieszczenie geograficzne 1.1 Zasięg naturalny 1.2 Obszar inwazji 2 Morfologia 3 Biologia 3.1 Cechy fitochemiczne 3.2 Rozwój 3.3 Genetyka 4 Ekologia 5 Systematyka i nazewnictwo 6 Zastosowanie 7 Uprawa i zwalczanie 8 Zasady bezpieczeństwa 9 Przypisy

Rozmieszczenie geograficzne [edytuj]

Zasięg naturalny [edytuj]

Naturalny zasięg obejmuje centralną i wschodnią część gór Kaukazu, całe Zakaukazie oraz północno-wschodnie krańce Turcji^[3].

Obszar inwazji [edytuj]

Do północno-zachodniej Rosji barszcz Sosnowskiego trafił już w 1947, gdzie po kilkuletniej hodowli uznany został za wartościową roślinę pastewną i zaczął być rozpowszechniany w różnych krajach bloku wschodniego. Gatunek trafił także do kolekcji różnych ogrodów botanicznych^[3].

Do Polski sprowadzony został w końcu lat 50. XX wieku i początkowo był przedmiotem badań nad właściwościami leczniczymi, prowadzonych w Ogrodzie Roślin Leczniczych Akademii Medycznej we Wrocławiu^[3][4]. W latach 60. XX wieku barszcz trafił w Polsce do uprawy, głównie w państwowych gospodarstwach rolnych. Po zaniechaniu upraw porzucano je^[5].

W warunkach środkowoeuropejskich okazał się być bardzo żywotny, zaczął się skutecznie rozprzestrzeniać i na terenie Polski już niedługo po wprowadzeniu do uprawy uznany został już za trwałego antropofita^[5]. W latach 80. XX wieku barszcz Sosnowskiego zaczął być opisywany jako gatunek inwazyjny, zwłaszcza w krajach bałtyckich^[3]. W połowie lat 90. XX wieku rejestrowany był w Polsce w wielu rejonach dawnych upraw i w odległości kilku kilometrów od nich^[5]. Liczebność i rozprzestrzenienie tego gatunku od tego czasu stale wzrasta^[6]. Spotykany jest obecnie już na całym niżu Polski, szczególnie liczny jest na Podhalu w dolinach rzecznych^[7]. Zaliczany jest do najgroźniejszych gatunków inwazyjnych w Polsce^[8].

Problemem w precyzyjnym określeniu zasięgu tego gatunku jest to, że bywa nieodróżniany od podobnego barszczu Mantegazziego^[9]. Ponieważ nazwy tych gatunków uznawane były za synonimy, rzeczywisty stan rozprzestrzenienia obu tych gatunków pozostaje niejasny nie tylko w Polsce, ale także w skali całej Europy. Barszcz Sosnowskiego podawany jest głównie ze wschodniej Europy sięgając na zachód do Danii i wschodnich Niemiec, nie ma go na Półwyspie Skandynawskim, a w Rosji spotykany jest od Murmańska po Woroneż^[3]). W Europie zachodniej podawany jest głównie spokrewniony barszcz Mantegazziego^[7], w Skandynawii – Heracleum persicum^[3].

Morfologia [edytuj]

Łodyga

Osiąga od 1 do 4 m wysokości^[10] przy średnicy do 10 cm. Jest głęboko podłużnie bruzdowana, wewnątrz pusta, rzadko owłosiona (mocniej owłosione są ogonki liściowe) i pokryta zwykle purpurowymi plamkami.

Korzeń

Palowy osiągający do 200 cm głębokości, największa masa silnie rozgałęziających się korzeni znajduje się w warstwie do głębokości około 30 cm^[11].

Liście

Skrętoległe, pierzastodzielne o średnicy do 150 cm. Składają się z dość szerokich i przeważnie tępo zakończonych lub nagle, krótko zaostrzonych odcinków. Wzdłuż brzegu blaszki liściowej znajdują się krótkie, zaokrąglone ząbki. Kształt liści jest zmienny^[12].

Kwiaty

Zebrane w gęsty i duży baldach o średnicy do 50 cm, składający się z 30–75 baldaszków wyrastających na krótko owłosionych promieniach. Na jednej roślinie znajdować się może 1–20 tysięcy kwiatów, czasem nawet do 50 tysięcy^[13]. Kielich jest drobny, pięcioząbkowy, korona składa się z 5 białych, rzadko zaróżowionych płatków osiągających 10 mm długości. Słupek pojedynczy.

Owoce

Jajowata lub owalna rozłupnia o długości 8–10 mm (rzadko do 15 mm) długości. Składa się z dwóch niełupek połączonych karpoforem, z których każda zawiera jedno nasiono). Owoc ma barwę oliwkową z czterema brunatnymi smugami przewodów olejkowych^[14] i za młodu jest gęsto owłosiony.

Gatunki podobne

Barszcz Mantegazziego ma liście podzielone na węższe i ostro zakończone odcinki^[15]. Poza tym przewody olejkowe na grzbietowej stronie niełupek u barszczu Mantegazziego sięgają do końca owoców, a u barszczu Sosnowskiego tylko do 3/4 ich długości^[12]. Promienie baldachów u barszczu Mantegazziego pokryte są wąskimi, przejrzystymi i błyszczącymi brodawkami, podczas gdy na barszczu Sosnowskiego są krótko owłosione^[12]. Różnice diagnostyczne są mało wyraźne i nie odróżniają jednoznacznie obu gatunków^[5].

Biologia [edytuj]

Cechy fitochemiczne [edytuj]

We wszystkich częściach rośliny, w tym we włoskach gruczołowych na łodygach i w liściach oraz w korzeniach, znajduje się olejek eteryczny zawierający m.in. związki kumarynowe (furanokumaryny), których zapach jest wyraźnie wyczuwalny po roztarciu liści^[15]. Związki te pełnią funkcję obronną – chronią roślinę przez owadami i patogenami^[7]. Zawartość furanokumaryn jest zmienna u różnych roślin^[10]. Zawartość i skład olejku eterycznego ulega także zmianom w trakcie sezonu wegetacyjnego. Poza wymienionymi związkami w jego skład wchodzą m.in. także: alfa-pinen, beta-pinen, kamfen, mircen, limonen, ocymen^[16].

Toksyczność 

Zawarte w wodnistym soku oraz w wydzielinie włosków gruczołowych furanokumaryny stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzi. Związki te w kontakcie ze skórą i w obecności światła słonecznego, w szczególności ultrafioletu^[3], powodują oparzenia (fotodermatozę) II i III stopnia. Objawy pojawiają się przy naświetleniu promieniowaniem ultrafioletowym już po kilkunastu minutach od kontaktu, przy czym największa wrażliwość i natężenie pojawiania się objawów następuje w ciągu od 30 minut do 2 godzin od kontaktu z rośliną. Ponieważ zanim pojawią się objawy oparzeń, mija długi czas, przy nieświadomości ryzyka ofiary oparzeń nierzadko intensywnie i długo mają do czynienia z rośliną (narażone są zwłaszcza dzieci, pracownicy zajmujący się utrzymaniem zieleni, rolnicy)^[10]. Na siłę reakcji wpływ ma osobista wrażliwość poszczególnych osób, a poza tym zwiększa się ona w wysokich temperaturach i przy dużej wilgotności powietrza, w tym także w przypadku silnego spocenia się^[3]. W ciągu 24 godzin nasilają się objawy w postaci zaczerwienienia skóry (erythema) i pęcherzy z surowiczym płynem (oedema). Stan zapalny utrzymuje się przez około 3 dni. Po tygodniu miejsca podrażnione ciemnieją (następuje hiperpigmentacja) i stan taki może utrzymywać się przez kilka miesięcy. Miejsca podrażnione na skórze zachowują wrażliwość na światło ultrafioletowe nawet przez kilka lat^[3]. Dodatkowo odkryto także działanie kancerogenne i teratogenne niektórych furanokumaryn wytwarzanych przez ten gatunek^[3][10].

Roślina może powodować oparzenia także u zwierząt hodowlanych^[17], np. wymion krów mlecznych^[14]. Także spożycie przez zwierzęta zielonych roślin może spowodować stan zapalny przewodu pokarmowego, krwotoki wewnętrzne i biegunkę^[14]. Badania kliniczne dowiodły jednak wyraźnie mniejszej toksyczności furanokumaryn spożytych z pokarmem niż takich, które drażnią skórę bezpośrednio eksponowaną na słońce^[10].

Rozwój [edytuj]

Monokarpiczna bylina, w optymalnych warunkach rośnie jak roślina dwuletnia^[10]. Barszcz rozmnaża się wyłącznie z nasion – nie rozprzestrzenia się wegetatywnie, choć łatwo się regeneruje w przypadku uszkodzenia (np. wykoszenia) części nadziemnych. W glebowym banku nasion jesienią znajduje się w pobliżu roślin macierzystych do 12 tysięcy żywych nasion (średnio 6,7 tys.) na 1 m², z czego 98% znajduje się w górnej warstwie gleby o grubości 5 cm^[13]. Nasiona w momencie rozsiewania mają niedorozwinięty zarodek i wymagają okresu przelegiwania. Do aktywacji zarodka konieczna jest stratyfikacja nasion – spadek temperatur (do 2°–5 °C przez 60–90 dni^[11]) i odpowiednia wilgotność w otoczeniu nasiona. Do wiosny przeżywa ponad 2 tys. nasion na 1 m². Nie wszystkie z nich osiągają jednak zdolność do kiełkowania. Część nasion pozostaje w stanie spoczynku i kiełkuje w co najmniej kolejnym roku (zdolność do kiełkowania zachowują do 4 lat lub nawet dłużej^[18]). Wiosną siewki masowo kiełkują, ale średnio tylko 2% z nich przeżywa konkurencję ze strony rodzeństwa i roślin dorosłych^[10]. Liścienie są wydłużone^[11], pierwsze liście dolne są okrągławe, następne trójkątne z wcinaną blaszką. Rozeta liści w pierwszym roku osiąga do 35 cm wysokości^[18]. Rośliny rozwijają rozety okazałych liści co roku, natomiast pęd kwiatostanowy wypuszczają zwykle w 3–5 roku życia, przy czym w warunkach niekorzystnych mogą w fazie wegetatywnej spędzić co najmniej 6 lat^[13]. Rozety liści pojawiają się co roku w kwietniu. Okazy kwitnące w danym roku wykształcają pęd kwiatostanowy, który w końcu maja osiąga już do 150–200 cm wysokości. W czerwcu pojawiają się maczugowate pąki kwiatowe. Baldachy rozpościerają się w drugiej dekadzie czerwca i kwitną przez 2–3 tygodnie^[14]. Kwiaty zapylane są przez rozmaite owady wabione nektarem, odnotowano także samopylność^[7]. W końcu lipca nasiona dojrzewają, a roślina macierzysta ginie^[18][10]. Wytwarzane w wielkich ilościach nasiona opadają zwykle w pobliżu rośliny macierzystej (60–90% w promieniu do 4 m). Na większe odległości nasiona przenoszone są wraz z wodami cieków, zwłaszcza podczas wezbrań^[10]. Za rozprzestrzenianie w skali lokalnej odpowiedzialny jest także wiatr, zwłaszcza w okresie zimowym przemieszczając nasiona po zmarzniętej lub zaśnieżonej powierzchni. Nasiona bywają także roznoszone przez ludzi (przyczepione do ubrań) i zwierzęta^[3].

Genetyka [edytuj]

Liczba chromosomów wynosi 2n=22^[19]. Materiał genetyczny tego gatunku był badany w celu ustalenia relacji filogenetycznych^[20] oraz zmienności gatunku^[19] i odkodowane fragmenty DNA plastydowego i RNA rybosomalnego publikowane są w bazie danych GenBanku. Badania zmienności genomu roślin występujących w Europie potwierdziły małą zmienność genetyczną gatunku w obszarze wtórnego zasięgu (rośliny pochodziły z niewielkiej populacji wyjściowej). Wykazano jednak także, że przynajmniej niektóre populacje (np. w Danii) pochodzą także z innego źródła, co oznacza co najmniej kilkukrotną introdukcję gatunku z różnych populacji źródłowych^[19].

Ekologia [edytuj]

Barszcz Sosnowskiego rośnie na Kaukazie w zaroślach wzdłuż potoków górskich^[7]. W obszarze zasięgu wtórnego występuje w rozmaitych zbiorowiskach roślinnych, głównie przekształconych przez człowieka takich jak: miedze, przydroża, odłogi, pola uprawne, pastwiska i łąki, w ogrodach i parkach^[5][11]. Wkracza także do lasów^[14][11], w tym olsów i łęgów^[5]. Najczęściej rozprzestrzenia się w miejscach porzuconych i nieużytkowanych przez człowieka^[3], często wzdłuż rowów i w dolinach rzecznych, które stanowią główny szlak migracji^[7]. W miejscach występowania rośnie zwykle masowo, często tworząc jednogatunkowe agregacje i zmieniając skład dotychczasowych fitocenoz^[5]. W miejscach masowego występowania zróżnicowanie gatunkowe spada o ok. 2/3 w porównaniu do analogicznych siedlisk wolnych od barszczu. Duża zawartość związków kumarynowych sprawia, że bardzo prawdopodobne jest oddziaływanie allelopatyczne na inne gatunki roślin^[7]. Masywne rośliny zatrzymują 80% światła, tak że występując na siedliskach otwartych powodują ustępowanie gatunków światłolubnych^[10]. Są one także problemem na uprawach leśnych^[14]. Barszcze, masowo rosnąc na brzegach wód, niekorzystnie oddziałują na faunę żyjącą w tym samym siedlisku, poza tym przyczyniają się do zwiększenia erozji brzegów, ponieważ wypierają wzmacniające brzegi rośliny kłączowe^[7]. Zarówno zagęszczenie osobników, jak i areał stanowisk są bardzo zmienne. Spotyka się stanowiska z pojedynczymi roślinami oraz takie, gdzie barszcze zajmują hektary powierzchni z zagęszczeniem osiągającym 10 dorosłych osobników na jeden metr kwadratowy^[10].

Barszcz Sosnowskiego jest mrozoodporny. W pierwszym roku młode rośliny znoszą spadki temperatur do -7 °C, a starsze rośliny tolerują już mróz -25 °C (przykryte śniegiem nawet do -45 °C)^[3]. Gatunek ten jest cienioznośny (różni się tym od barszczu Mantegazziego)^[10], co pozwala mu wnikać także do lasów^[14].

Systematyka i nazewnictwo [edytuj]

Gatunek odkryty został w 1772 przez ekspedycję Rosyjskiej Akademii Nauk prowadzoną przez Johanna Güldenstädta, podczas której zebrano okaz zielnikowy. Jednak na pierwszy opis naukowy gatunek czekał do 1944. Wówczas to jego diagnozę taksonomiczną opublikowała Ida P. Mandenowa^[12]. Gatunek nazwała na cześć Dmitrija Sosnowskiego – rosyjskiego badacza flory Kaukazu^[14]. Wcześniej okazy tego gatunku rozpowszechniane w kolekcjach i parkach nazywano Sphondylium pubescens Hoffm. (Hoffmann, 1814), Heracleum giganteum Spr., Heracleum giganteum (Spr.) Hornemann 1819, a później Heracleum pubescens (Hoffm.) M. Bieb. (Marschall von Bieberstein, 1819). Mandenowa w 1950 zaliczyła barszcz Sosnowskiego wraz z dziesięcioma innymi gatunkami do sekcji Pubescentia w obrębie rodzaju Heracleum (później powiększoną przez innych badaczy o dwa kolejne gatunki)^[12], która została w badaniach molekularnych potwierdzona jako grupa monofiletyczna (wszystkie taksony pochodzą od wspólnego przodka)^[20].

Z sekcji Pubescentia w Europie występują trzy gatunki inwazyjne: barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi), Mantegazziego (H. mantegazzianum) i Heracleum persicum, przy czym przez długi czas nazwa Heracleum sosnowskyi używana była za synonim dla H. mantegazzianum^[7], ewentualnie uznawano barszcz Sosnowskiego za podgatunek barszczu Mantegazziego lub Heracleum pubescens^[3]. Obecnie potwierdzono odrębność genetyczną taksonów, ale jednocześnie stwierdzono bliskie ich pokrewieństwo, tak że wciąż trwają dyskusje nad ich rangą (mogą być traktowane jako odrębne gatunki lub podgatunki w obrębie jednego gatunku)^[7].

W obrębie rodzaju barszcz (Heracleum) możliwa jest hybrydyzacja i naukowcy spodziewają się powstawania mieszańców na przykład z rodzimym w Europie Środkowej barszczem syberyjskim (Heracleum sibiricum)^[3].

Zastosowanie [edytuj]

Roślina ozdobna

Okazałe barszcze pochodzące z rejonu Kaukazu, w tym także barszcz Sosnowskiego, sadzone były w europejskich parkach i ogrodach jako roślinne osobliwości już w XIX wieku^[12]. W XX wieku w miarę jak rosła świadomość o ich inwazyjności i zagrożeniach dla zdrowia – popularność używania barszczy do nasadzeń ozdobnych znacznie spadła^[10].

Roślina pastewna

Barszcz Sosnowskiego ze względu na swe rozmiary i co za tym idzie – ogromną produkcję biomasy – stał się w Związku Radzieckim w końcu lat 40. XX wieku przedmiotem badań nad jego wykorzystaniem w roli rośliny pastewnej. Jako surowiec do wytwarzania pasz dla bydła zaczął być promowany od 1956 roku w krajach byłego Związku Radzieckiego, z czasem także w innych krajach bloku wschodniego^[3]. Odkryto, że pasza z barszczu ma wysokie walory odżywcze (cechuje się wysoką zawartością białek i węglowodanów^[14][21]), doskonale nadaje się na kiszonki^[22], a uprawy są wysokoplenne^[21]. Po okresie promowania upraw (w Polsce na początku lat 70. XX wieku^[7]) stopniowo zaprzestano jednak wykorzystania pastewnego rośliny ze względu na zagrożenie dla zdrowia ludzkiego. Poza tym zwierzęta skarmiane tą paszą dawały mleko i mięso o anyżowym posmaku^[3]. Głównym problemem okazał się sam zbiór roślin – ze względu na rozmiary roślin trudno było go zmechanizować, a zbiór ręczny powodował oparzenia skóry^[7]. Barszcz Sosnowskiego jako roślina pastewna uprawiany był w Polsce do lat 80. XX wieku^[7] i tylko jeszcze w niektórych rejonach w północnej Rosji uprawy są kontynuowane^[19].

Roślina miododajna

Ze względu na wielką liczbę kwiatów wytwarzanych przez rośliny i odkryte, łatwo dostępne krążki miodnikowe barszcz Sosnowskiego, podobnie jak i inni przedstawiciele tego rodzaju, dostarcza pszczelich pożytków. Wydajność miodowa tego gatunku sięga 300 kg/ha^[23]. Zastosowanie barszczu Sosnowskiego jako rośliny miododajnej było promowane równocześnie z rozpowszechnianiem jej jako rośliny pastewnej^[21]. Rozsiewanie tych roślin przez pszczelarzy należy zresztą do jednej z przyczyn rozpowszechnienia tego gatunku w środkowej Europie^[10].

Uprawa i zwalczanie [edytuj]

Historia uprawy

Ze względu na okazały pokrój i rozpowszechnienie w rejonie Kaukazu to właśnie ten gatunek najprawdopodobniej był w XIX wieku sadzony w parkach i ogrodach Europy jako Sphondylium pubescens, a później Heracleum pubescens (z powodu ograniczonej dostępności do zachodniego Kaukazu badacze europejscy do barszczu Mantegazziego mogli dotrzeć znacznie później)^[12]. W kilka lat po naukowym opisaniu barszczu Sosnowskiego rozpoczęła się jego hodowla w Związku Radzieckim, w celu uczynienia z niego rośliny pastewnej. W 1947 wprowadzony został do uprawy doświadczalnej w północno-zachodniej Rosji (w rejonie Murmańska i ówczesnego Leningradu^[19]), w 1948 roku trafił na Łotwę^[3]. Hodowano rośliny pozyskane z Dagestanu i Kabardo-Bałkarii (północny Kaukaz) i w trakcie zabiegów hodowlanych zabiegano o stworzenie odmian uprawnych o możliwie dużej produkcji biomasy i niskiej zawartości furanokumaryn^[19]. W 1956 barszcz został uznany za atrakcyjną roślinę pastewną i zaczął być szeroko rozpowszechniany^[3]. Gatunek trafił do Polski w latach 50. XX wieku jako dar radzieckich uczonych z Wszechzwiązkowego Instytutu Uprawy Roślin w Leningradzie^[4]. Zaczęto go uprawiać jako roślinę paszową w latach 70. XX wieku. Najchętniej uprawiany był na Podhalu, Podkarpaciu i Przedgórzu Sudeckim^[17]. Po porzuceniu upraw barszcz Sosnowskiego zaczął się rozprzestrzeniać samorzutnie w wielu regionach Polski. W połowie lat 80. XX wieku zaniechano w Polsce i w innych krajach uprawy barszczu Sosnowskiego, wprowadza się ograniczenia w jego uprawie i zwalcza istniejące stanowiska^[10].

Rozmnażanie

Roślina rozmnaża się wyłącznie za pomocą nasion, których wytwarza wielkie ilości. Plon nasion uzyskanych z 1 ha pozwala na obsianie 100–200 ha^[14].

Zwalczanie

Gatunek nie powinien być uprawiany ze względu na zagrożenie dla zdrowia i szkody powodowane w środowisku przyrodniczym. Przynajmniej na obszarach chronionych i w pobliżu miejsc zamieszkanych powinien być zwalczany^[10][11][7]. Problemem przy tym jest ogromna zdolność do regeneracji oraz wielka ilość nasion znajdujących się w glebie i zachowujących zdolność do kiełkowania przez kilka lat^[14]. Stanowiska barszczu można niszczyć ręcznie lub mechanicznie (poprzez wykopywanie roślin lub ścinanie kwitnących pędów) oraz chemicznie (np. za pomocą preparatu Roundup)^[6], przy czym optymalnym rozwiązaniem jest działanie konsekwentne i skoordynowane w dużej skali, z użyciem różnych metod w zależności od wielkości populacji i miejsc jej występowania^[10].

Niszczenie mechaniczne polegać może na ścinaniu pędów kwiatostanowych podczas pełni kwitnienia (ścięcie wcześniejsze spowodować może ich regenerację, późniejsze – rozsianie zawiązanych w międzyczasie nasion). Ponieważ rośliny kwitnące zawsze obumierają – działanie tego rodzaju skutkuje docelowo eliminacją populacji. Metoda ta wymaga jednak konsekwentnego stosowania przez szereg lat. Można też barszcze wykopywać lub wycinać, przy czym ze względu na łatwość odrastania z szyi korzeniowej – rośliny trzeba odcinać od korzenia najlepiej 10 cm poniżej poziomu gruntu^[10]. Spośród herbicydów skuteczne przeciw barszczom okazały się te zawierające glifosat (Roundup)^[10][14]. Dobre efekty daje stosowanie środków chemicznych w połączeniu z metodami mechanicznymi, ewentualnie kilkukrotne w ciągu roku i kontynuowane przez kilka lat zwalczanie roślin za pomocą herbicydów^[10][14]. Skuteczną metodą zwalczania barszczu jest także wypas na jego stanowiskach owiec i bydła. Zwierzęta powinny mieć wcześniej możliwość przywyknięcia do tego pokarmu, w obrębie pastwiska powinna istnieć możliwość wypasu na różnych roślinach pokarmowych, preferować też należy zwierzęta odporne na podrażnienia słoneczne (np. czarne owce wrzosówki)^[10]. Po zniszczeniu roślin na powierzchni (optymalnie 3 tygodnie po zastosowaniu herbicydów) można znacząco ograniczyć odradzanie się ich z nasion poprzez głęboką orkę^[10]. Jeszcze lepsze efekty daje usunięcie wierzchniej warstwy gleby i dopiero wówczas wykonanie orki oraz wapnowania gleby^[24]. Osoby biorące udział w zwalczaniu barszczu Sosnowskiego muszą być wyposażone w odpowiednie ubrania ochronne^[11].

Ze względu na wysokie koszty i uciążliwość zwalczania tej rośliny istotna jest konsekwencja w powstrzymywaniu inwazji i zwalczanie jej ognisk zwłaszcza w czasie, gdy na stanowiskach barszcz rośnie w postaci nielicznych jeszcze roślin. W Danii roczny koszt zwalczania roślin na 1 ha wynosi od ponad 30 tys. euro (metody ręczne) do ponad 20 tys. euro (środki chemiczne)^[10]. W Polsce planowane jest wprowadzenie przepisów zakazujących wprowadzania do środowiska "gatunków obcych mogących zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym" i barszcz Sosnowskiego znajduje się na projektowanej liście takich roślin^[7]. Dotychczas (lipiec 2010) przepisy te nie zostały jednak wprowadzone i nie ma w Polsce obecnie regulacji prawnych mogących stanowić podstawę do zwalczania barszczu Sosnowskiego z urzędu. Zwalczanie prowadzone jest zatem przez organy samorządowe. Jednostki Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa prowadzą monitoring tego gatunku^[25].

Zasady bezpieczeństwa [edytuj]

Należy unikać bezpośredniego kontaktu z tą rośliną. W przypadku, gdy jest to konieczne, należy chronić skórę, ubierając się szczelnie, najlepiej w strój z materiałów syntetycznych, wodoodpornych, w tym też rękawice z długimi rękawami. Materiały z włókien naturalnych (bawełniane, lniane) wchłaniają sok i są penetrowane przez włoski roślin. Chronić należy także oczy zakładając gogle, ewentualnie okulary. W przypadku gdy doszło do kontaktu z rośliną należy niezwłocznie i dokładnie obmyć skórę wodą z mydłem i unikać ekspozycji podrażnionych miejsc na światło słoneczne przynajmniej przez 48 godzin. W przypadku kontaktu soku roślin z oczami należy je przemyć dokładnie wodą i chronić przed światłem (nosić okulary z filtrem chroniącym przed ultrafioletem). Jeśli doszło do podrażnienia skóry, objawy zapalne zmniejsza zastosowanie miejscowo maści (kremów) kortykosteroidowych^[10].

Przypisy